Posiadanie i własność to terminy, które funkcjonują w różnych dziedzinach życia – nie tylko tych związanych z samochodem. W związku z tym przepisów regulujących tę kwestię należy szukać w Kodeksie Cywilnym, a dokładnie jej w dwóch artykułach: art. 155 i art. 336.* 

Zacznijmy od pierwszego z nich. Zgodnie z prawem:

Art. 155. § 1. 

Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły. [...]

Z powyższego wynika, że właściciel jest osobą, która dysponuje prawem własności nabytym, np. poprzez zakup samochodu , darowiznę lub spadek. Proces ten musi mieć zawsze formalny charakter i pozostawić po sobie dokument, który jasno wskazuje prawo własności konkretnej osoby. Tym samym trudno podważyć fakt, że auto należy właśnie do niej.

A teraz posiadacz. Prawo precyzuję tę kwestię w następujący sposób:

Art. 336.

Posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).

Posiadacz to zatem osoba, która ma pojazd we władaniu i zamierza używać go, jak własny. Nie musi mieć żadnego formalnego dokumentu potwierdzającego udostępnienie samochodu. W zupełności wystarczy tu ustna umowa na linii właściciel a posiadacz.

Podsumowując, właściciel najczęściej jest jednocześnie posiadaczem (posiadacz samoistny), który użytkuje na co dzień należący do siebie samochód i ma prawo własności do niego w fizycznej formie.Nie każdy posiadacz jest jednak właścicielem. 

Czas na przykład wzięty z życia. Załóżmy, że pan Tomasz z Poznania kupił swój wymarzony samochód i przez długi czas był jego jedynym właścicielem oraz posiadaczem. Po pewnym czasie wziął jednak ślub z panią Krystyną, która ma 18-letniego syna – Bartka. 

Na mocy osobno sporządzonej umowy pani Krystyna stała się współwłaścicielką auta, a zatem zyskała do niego takie same prawa, jak pan Tomasz. Bartek z kolei korzystał z samochodu wtedy, gdy udało mu się go pożyczyć – bez żadnej formalnej umowy, na mocy ustnej zgody udzielonej przez matkę lub jej męża – a zatem był jego posiadaczem.

Jako właściciel samochodu dysponujesz pełnym prawem do decydowania o tym, co się z nim stanie. Planujesz go sprzedać? Wystarczy umowa sprzedaży i wydanie go innej osobie. Zamierzasz je przekazać komuś w darowiźnie? Żaden problem – tylko spisz umowę darowizny. Chcesz zezłomować pojazd, który doznał szkody całkowitej i nie nadaje się do naprawy? Nie napotkasz z tym żadnych problemów.

Obowiązków właściciela samochodu jest zdecydowanie więcej i dotyczą one takich kwestii, jak chociażby:

• rejestracja – właściciel musi zarejestrować auto w ciągu 30 dni od nabycia jego prawa własności. Niedopełnienie tego obowiązku może skończyć się karą finansową;
• przegląd – jazda autem bez ważnego badania technicznego może oznaczać zatrzymanie dowodu rejestracyjnego, a także mandat wynoszący od 1500 do 5000 zł;
• ubezpieczenie OC – auto musi być ubezpieczone przez cały czas, bez choćby 1-dniowej przerwy. Każdorazowe przerwanie ciągłości ubezpieczeniowej wiąże się z możliwością otrzymania kary od UFG, która w 2023 roku sięga 7200 zł. Co więcej, szkodę spowodowaną nieubezpieczonym autem musisz naprawić z własnej kieszeni;
• stan techniczny – auto poruszające się po drodze musi być w pełni sprawne. Jeśli np. ma niedziałające oświetlenie albo pękniętą szybę, jadący nim może dostać mandat, a w niektórych sytuacjach funkcjonariusz nawet zatrzyma dowód rejestracyjny;
• wyposażenie obowiązkowe – w Polsce są to tablica rejestracyjna, trójkąt ostrzegawczy i gaśnica. Jeśli wyjeżdżasz za granicę, musisz mieć przy sobie wyposażenie wymagane w danym kraju. Dla przykładu, w Niemczech potrzebujesz dodatkowo apteczki i odblaskowej kamizelki, a w Chorwacji… żarówek zapasowych;
• stan szyb i tablic rejestracyjnych – przednia szyba z grubą warstwą brudu ograniczającą widoczność lub tablica pokryta kurzem, na której niemal nie widać numeru rejestracyjnego, mogą skutkować mandatem.

 Rozwikłajmy jeszcze kilka wątpliwości: kim jesteś, jeżeli:

• masz samochód w leasingu, 
• wynajmujesz samochód (np. długoterminowo), 
• kupiłeś auto na kredyt

– posiadaczem czy właścicielem?

Gdy bierzesz auto w leasing, nie stajesz się jego właścicielem, lecz posiadaczem. Prawo własności pozostaje przez cały czas w rękach prawowitego właściciela, czyli leasingodawcy. Mimo wszystko auto jest oddane w ręce leasingobiorcy do swobodnego użytkowania. Tym samym do jego obowiązków zaliczają się m.in.:

• zakup OC – o ile umowa nie wskazuje inaczej, samochód ubezpiecza posiadacz. Co istotne, leasingodawca może narzucić użytkownikowi to, jakie ubezpieczenia powinny zostać kupione, np. OC+AC+NNW+Assistance;
• badanie techniczne – posiadacz odpowiada za to, żeby przeprowadzić je w terminie,
• dbanie o stan techniczny pojazdu na co dzień – np. sprawdzanie, czy oświetlenie jest w pełni sprawne, a tablice znajdują się na swoim miejscu.

Leasingobiorca nie ma prawa sprzedania leasingowanego samochodu przed wykupem, ale może uzyskać zgodę na zrobienie cesji na inną osobę. Jeśli więc znajdzie kogoś chętnego do przejęcia umowy, może zbyć swoje prawa i obowiązki dotyczące pojazdu na jej rzecz.

Specyficznym rodzajem udostępniania samochodu jest również najem długoterminowy. Chociaż przypomina on leasing w wielu aspektach, to jednak nie dotyczy to obowiązków z punktu widzenia posiadacza. Rata za wynajem obejmuje wszystkie opłaty eksploatacyjne, w tym za jego rejestrację, ubezpieczenie i przegląd. Kwestie te nie dotyczą zatem użytkownika, który po prostu odbiera auto, a następnie zwraca je po wygaśnięciu umowy – nie martwi się zatem żadnymi formalnościami. 

Chociaż kierowca odpowiada za stan techniczny auta wypożyczonego długoterminowo, to nie zawsze musi płacić za ewentualne naprawy z własnej kieszeni. Niekiedy wypożyczalnie zawierają umowy, w ramach których wypożyczający może odstawić auto do warsztatu wypożyczalni, a następnie odebrać je bez ponoszenia żadnych kosztów. 

Co do zakupu pojazdu na kredyt, najczęściej jest on jego właścicielem i ma na to dowód w postaci umowy sprzedaży lub faktury VAT. Teoretycznie dysponuje zatem kompletem praw i obowiązków przysługujących właścicielowi, który kupił samochód za gotówkę. W praktyce nie zawsze jest to takie proste. 

Jeśli uda Ci się dostać kredyt gotówkowy bez żadnego zabezpieczenia, możesz swobodnie dysponować pojazdem, a nawet sprzedać go, jeśli zajdzie taka potrzeba. Sprawa komplikuje się jednak, gdy auto zostało kupione z wykorzystaniem kredytu samochodowego. Ten produkt bankowy wymaga często dodatkowego zabezpieczenia na czas spłaty, którym staje się automatycznie przedmiot zakupu. W rezultacie nie możesz sprzedać pojazdu bez zgody banku, której najpewniej nie dostaniesz, dopóki nie spłacisz zobowiązania w stu procentach.

A kim jest współwłaściciel? Współwłaściciel dysponuje prawem własności do pojazdu – co prawda współdzielonym z drugim właścicielem, ale jednak. Ma zatem prawo decydować o ważnych kwestiach związanych ze swoim mieniem (np. o jego sprzedaży), jak również jest odpowiedzialny za dopełnienie wszystkich obowiązków (np. rejestrację czy zakup OC).

Jak już wspomnieliśmy wcześniej, to właściciel odpowiada za ubezpieczenie samochodu poza jednym wyjątkiem, a mianowicie autem w leasingu. Pozostają jednak jeszcze inne aspekty związane z tym tematem.

Jednym z nich jest zakup ubezpieczenia przez inną osobę niż właściciel. Jak się okazuje, jest to możliwe i występuje pod pojęciem umowy na cudzy rachunek. Może zostać podpisana przez każdego posiadacza auta – nawet jeśli nie jest spokrewniony z właścicielem. W tym przypadku obowiązek opłacenia składki spoczywa na osobie, która kupiła ubezpieczenie, czyli na posiadaczu. Warto też zaznaczyć, że ubezpieczającym nie musi być ani posiadacz, ani właściciel samochodu. Rolę tę może odegrać osoba trzecia, zupełnie nie związana z samochodem. Np. ojciec wykupuje ubezpieczenie OC córce (właścicielce ubezpieczanego pojazdu) w ramach prezentu.

W przypadku OC ochroną ubezpieczeniową będzie objęty właściciel, a także każda inna osoba kierująca ubezpieczonym pojazdem. Jest to związane z tym, że zgodnie z polskim prawem OC nie jest przypisane do konkretnego kierowcy, ale do samochodu. 

Przyjrzyjmy się jeszcze konsekwencjom za brak ubezpieczenia lub spowodowanie szkody. Niezależnie od tego, kto zawarł umowę, obowiązek posiadania OC spoczywa na właścicielu. Jeśli ubezpieczenie nie zostanie odnowione na kolejny okres, to właściciel poniesie konsekwencje finansowe. Np. w przypadku samochodu osobowego, kara za przerwę w OC powyżej 14 dni, wynosi 2-krotność minimalnego, miesięcznego wynagrodzenia za pracę ustalanego przez rząd. Spowodowanie wypadku czy stłuczki niesie za sobą nie tylko finansowe konsekwencje. Jeśli szkoda będzie likwidowana z OC samochodu, jego właściciel może zapłacić w kolejnym roku więcej za OC.W kolejnym roku zapłaci zatem więcej za ubezpieczenie pojazdu – nawet jeśli w rzeczywistości za kierownicą siedział ktoś inny.

Różnice w prawach i obowiązkach na linii posiadanie a własność są zwykle dość jasne. Wiele wątpliwości pojawia się jednak w miarę użytkowania, chociażby wtedy, gdy do grona posiadaczy dołącza młody kierowca, która ma mniej niż 25 lat i niedawno zdał egzamin na prawo jazdy.

Jeśli właściciel jest świadomy tego, że z samochodu regularnie korzysta młody kierowca, powinien ten fakt zgłosić ubezpieczycielowi. Ubezpieczyciel będzie miał prawo do rekalkulacji składki, ponieważ zmienia się ryzyko ubezpieczeniowe. 

Co się stanie, jeśli tego nie zrobisz? Młodzi kierowcy stosunkowo często prowadzą do wypadków drogowych czy stłuczek skutkujących koniecznością likwidacji szkody. Jest to zatem bardzo prawdopodobne, że i w Twoim przypadku tak się stanie. W takiej sytuacji ubezpieczyciel łatwo ustali, kto siedział za kierownicą samochodu. Jeśli okaże się, że był nim młody użytkownik, i tak nie unikniesz rekalkulacji składki i konieczności dopłacenia za ubezpieczenie auta.

W LINK4 możesz zawarzeć umowę OC na cudzy rachunek. Na zakup OC może więc zdecydować się właściciel, posiadacz pojazdu, czy też inna osoba trzecia. Pamietaj, że zakres OC jest zawsze taki sam – gwarantuje go Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.

W LINK4 możesz wykupić Pakiet OC z Programem Pomocy z Samochodem Zastępczym i Assistance Opony. W ramach niego zyskujesz dostęp do dodatkowych świadczeń przydatnych w wielu kryzysowych sytuacjach. Do Twojej dyspozycji są m.in. takie usługi, jak:

• przyjazd pomocy drogowej w ciągu ok. 30 minut i podjęcie próby usprawnienia pojazdu w razie wypadku
• holowanie do 100 km od miejsca wypadku,
• wypożyczenie samochodu zastępczego po wypadku lub kradzieży (do 3 dni),
• pomoc w wymianie koła na miejscu lub naprawa opony w warsztacie (jeżeli pomoc na miejscu okaże się niemożliwa);
• pomoc informacyjna.

Na cudzy rachunek kupisz też w LINK4 pozostałe ubezpieczenia komunikacyjne, czyli NNW, 
AC, Szyby24, Smart Casco, Auto Assistance i Kluczyki Plus.

Z pewnością już wiesz, na czym polegają różnice między tymi dwoma osobami. Każdy, kto siada za kierownicą samochodu i prowadzi go to posiadacz – a właściciel dysponuje dodatkowo prawem własności do pojazdu. Wbrew pozorom, nie jest to podział jedynie „na papierze” wymuszony przez obowiązujące normy prawne.

Właściciel i posiadacz auta odpowiadają za inne kwestie, a niedopilnowanie ich może wiązać się z poważnymi konsekwencjami. Z tego powodu warto być dobrze zorientowanym w swojej sytuacji, aby nic Ci nie umknęło – np. fakt, że to na Tobie spoczywa obowiązek ubezpieczenia pojazdu.

Jeśli potrzebujesz OC lub któregoś z dobrowolnych ubezpieczeń komunikacyjnych, sprawdź ofertę LINK4!

Aby sprawdzić cenę ubezpieczenia dla konkretnego auta, skorzystaj z kalkulatora online znajdującego się na stronie link4.pl. Zakupu dokonasz też bez problemu przez telefon (pod numerem 22 444 44 23) lub u działającego stacjonarnie agenta, który współpracuje z LINK4. 

Szczegółowe informacje o produktach, limitach i wyłączeniach, a także OWU dostępne są na stronie www.link4.pl.

Czy posiadacz samochodu może ubezpieczyć pojazd, czy musi to zrobić właściciel?

Istnieje możliwość zawarcia umowy OC na cudzy rachunek. 

Jakie są prawa i obowiązki posiadacza samochodu w porównaniu do właściciela?

Posiadacz musi dbać jedynie o stan techniczny samochodu podczas jego użytkowania, w tym o dobrą widoczność tablicy rejestracyjnej i przedniej szyby. Pozostałe obowiązki (głównie zakup OC, rejestracja czy badanie techniczne) spoczywają na właścicielu auta.

Kto odpowiada za wykroczenia drogowe – posiadacz czy właściciel?

Jeśli posiadacz zostanie zatrzymany przez policję, to ponosi pełną odpowiedzialność za popełnione czyny. W przypadku mandatu z fotoradaru właściciel ma obowiązek wskazać, kto prowadził auto. Jeżeli nie wie lub nie może wskazać kierowcy – może wziąć mandat na siebie lub wskazać posiadacza..

Czy posiadacz samochodu może sprzedać pojazd bez zgody właściciela?

Nie. Prawo własności należy do właściciela i to on może przekazać je odpłatnie lub nieodpłatnie innej osobie na mocy umowy sprzedaży.

Źródła:

*https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19640160093

**https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20031241152